Sự kết tinh của muối khoáng cùng với axit trong nước tiểu lắng đọng tại thận, lâu ngày kết lại thành sạn thận, hay còn gọi là sỏi thận. Sạn thận nếu để lâu không kịp điều trị sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, sạn to lên không chỉ gây đau đớn mà còn có thể dẫn đến hệ quả là nhiễm khuẩn đường tiểu niệu, viêm bể thận cấp và suy thận. Vì vậy, để tránh mắc phải bệnh lý nghiêm trọng này, mỗi người cần phải tự biết cách ngăn ngừa sỏi thận cũng như tránh sỏi tái phát bằng nhiều cách. 

Nguyên nhân gây ra sỏi thận

Không nhiều người biết rằng, Việt Nam nằm trong vành đai sỏi của thế giới, với tỉ lệ 2-12% dân số bị sỏi tiết niệu, trong đó sỏi thận chiếm đến 40%. Hiện tại, số lượng người mắc bệnh sỏi thận ở Việt Nam rơi vào khoảng 5 triệu người, trong đó mỗi năm lại phát hiện thêm 8.000 ca mắc mới. Con số này cho thấy một tình trạng đáng báo động, đồng thời cảnh báo người dân cần có biện pháp ngăn ngừa càng sớm càng tốt. 

Nguyên nhân chính được xác nhận gây ra sỏi thận đó là khi lượng nước tiểu quá ít hoặc là nồng độ các chất khoáng trong nước tiểu cao, bao gồm canxi, oxalat và axit uric. Một khi các chất này kết hợp cùng nhau sẽ gây ra sự lắng đọng ở thận, về lâu dài sẽ tạo sỏi, hay còn gọi là sạn. Ngoài ra, có một số nguyên nhân khác, ít phổ biến hơn đó là khi một người có chế độ ăn quá mặn, nhiều gia vị hoặc các món ăn giàu protein động vật. Người bị béo phì hoặc thói quen hút thuốc cũng là yếu tố nguy cơ gây ra sạn thận. 

Cách ngăn ngừa sạn thận hiệu quả và dễ thực hiện nhất

Nguy cơ bị sạn thận khá cao nhưng ngược lại cũng có rất nhiều cách để ngăn ngừa chúng. Theo đó, cách đơn giản nhất để phòng ngừa sạn thận đó là ngăn chặn các yếu tố nguy cơ gây ra sạn. Với những người có nguy cơ sạn thận cao hoặc là những người nghi ngờ mình mắc sạn thận, cần nên hỏi ý kiến bác sĩ để biết mình đang mắc sạn loại nào và cách ngăn ngừa theo từng trường hợp cụ thể. Dưới đây là một số bí quyết mà bạn có thể áp dụng theo. 

Uống đủ nước

Để mà nói uống gì để phòng ngừa sỏi thận thì đó chính là nước. Có thể nói, cách để ngăn ngừa sạn thận tốt nhất đó chính là đảm bảo bạn uống nhiều nước mỗi ngày để tránh cho cơ thể bị mất nước. Việc uống ít nước đồng nghĩa rằng nước tiểu ít, khi nước tiểu cô đặc nó ít có khả năng hòa tan muối và chất khoáng, từ đó dễ tạo ra sỏi. 

Để ngăn ngừa sạn thận tái phát, bạn nên đặt mục tiêu uống tối đa 3 lít nước mỗi ngày. Bạn có thể uống các loại chất lỏng khác nhau, có thể là nước cam, nước chanh, các loại nước ép hoặc là trà và cà phê. Tuy nhiên, cần biết tránh các loại đồ uống có ga cũng như không ăn quá nhiều muối. Điều này sẽ giữ cho nước tiểu được trong sạch, từ đó ngăn chặn các chất thải tập trung quá nhiều và hình thành sỏi. Khi trời nóng hoặc sau khi tập thể dục xong, bạn cần uống nhiều nước hơn để bù đắp lượng nước mất đi qua đường mồ hôi. 

Kiêng các thực phẩm giàu oxalat

Như chúng ta được biết, trong số các loại sỏi thì sỏi canxi oxalat là loại sỏi phổ biến nhất. Đó chính là sự kết hợp giữa oxalate có trong thực phẩm với canxi có trong nước tiểu. Vì vậy, một cách ngăn ngừa sạn thận nữa đó là ăn ít các thực phẩm giàu oxalate. Đối với những người bị sạn thận hoặc có nguy cơ bị sạn thận, họ có thể duy trì sức khỏe, ngăn chặn các cơn đau do sạn nếu biết cách hạn chế lượng oxalate ở mức 40 đến 50 mg mỗi ngày. 

Được biết, oxalate còn được gọi là axit oxalic, một hợp chất mà cơ thể sản xuất ra. Oxalate được tìm thấy trong rất nhiều loại thực phẩm hằng ngày, bao gồm cả trái cây, rau củ, các loại hạt, ngũ cốc, các loại đậu, thậm chí cả socola và trà. Trong đó, cần kiêng hẳn các loại thực phẩm như đậu phộng, đại hoàng, rau bina, củ cải đường, sô cô la, khoai lang. Thay vào đó, cần ăn chủ yếu các loại thực phẩm như protein, sữa và các chế phẩm từ sữa, trái cây và rau củ ít oxalate. 

Ăn nhiều thực phẩm giàu canxi

Như đã đề cập đến ở trên, canxi oxalate là loại sỏi phổ biến nhất. Đó cũng là lý do mà nhiều người nhầm tưởng rằng nếu bị sạn thận cần tránh bổ sung canxi, đây là một suy nghĩ sai lầm. Thực chất, canxi sẽ liên kết với oxalate trước khi đến thận, do đó, nếu muốn giảm sự bài tiết oxalate, chúng ta cần phải tăng lượng canxi hấp thụ. Điều này sẽ giúp giảm lượng oxalate hấp thụ vào máu, từ đó giảm khả năng tạo các cặn khoáng cứng trong thận. Lượng canxi khuyến nghị để ngăn ngừa sạn thận đó là từ 1.000-1.2000mg mỗi ngày, tương ứng với 3 phần sản phẩm từ sữa trong bữa ăn. 

Cách tốt nhất để ngăn ngừa sạn thận đó là chọn lấy các nguồn thực phẩm giàu canxi hàng đầu như sữa, sữa chua, phô mai. Ngoài ra, bạn cần biết đến thời điểm tốt nhất để bổ sung canxi đó chính là ăn cùng lúc với các thực phẩm giàu oxalate. Khi đó, chúng sẽ mau chóng liên kết trong dạ dày và ruột trước quá trình tạo nước tiểu tại thận. Từ đó, nồng độ oxalate có trong nước tiểu sẽ giảm một cách đáng kể. 

Ăn ít natri

Muối, hay còn gọi là natriclorua (NaCl), là một loại gia vị được sử dụng nhiều trong chế biến và bảo quản món ăn. Việc ăn quá nhạt sẽ gây ra nhiều vấn đề như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, ngược lại nếu ăn quá nhiều muối cũng ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Việc ăn quá mặn sẽ tăng đào thải natri, tăng canxi bài tiết qua nước tiểu. Về lâu dần, canxi sẽ tích tụ, lắng đọng trong nước tiểu và hình thành sạn thận. 

Trong chế độ ăn ngăn ngừa sạn thận hiện nay đều đề nghị hạn chế tiêu thụ tổng lượng natri hằng ngày ở mức 2.300mg. Trường hợp người bị sạn thận do ăn nhiều muối, hãy cố gắng giảm lượng natri tiêu thụ hàng ngày xuống còn 1.500mg. Điều này cũng sẽ tốt cho cả huyết áp và tim của bạn. Những thực phẩm có hàm lượng natri cao có thể kể đến như thịt nguội, xúc xích, nước xốt, các thực phẩm ăn liền,vv… Để có thể gia giảm lượng muối trong nấu ăn, bạn có thể chọn các hỗn hợp gia vị thảo mộc không chứa muối. 

Hạn chế protein động vật

Việc ăn quá nhiều đạm động vật, chẳng hạn như thịt đỏ, thịt gia cẩm, trứng và hải sản, nội tạng động vật, sữa và các chế phẩm từ sữa được cho là có liên quan đến nguy cơ phát triển cao hơn của sỏi thận. Vì vậy, cách đẩy sỏi thận ra ngoài hữu hiệu đó là hạn chế lượng thịt ăn hàng ngày. Tuy nhiên, vẫn cần đảm bảo nạp đủ protein để đáp ứng năng lượng cho cuộc sống.

Thay vì cắt đạm động vật, hãy cân nhắc đến việc thay thế chúng bằng đạm thực vật, chẳng hạn như đậu, đậu lăng. Đây đều là những loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật chứa nhiều protein và ít oxalate. Các chuyên gia cũng khuyến nghị những bệnh nhân có tiền sử bị sạn thận không nên ăn quá nhiều protein. Cụ thể, họ không nên nạp quá 80 gram protein mỗi ngày. 

>> Xem thêm: Công dụng chữa bệnh của trà với người bị sỏi thận

Tránh bổ sung quá nhiều vitamin C

Đối với một số người, các loại thực phẩm và đồ uống không có khả năng gây ra sạn thận. Tuy nhiên, nếu tiêu thụ với một lượng cực lớn, kết quả sẽ khác. Một nghiên cứu được công bố trên JAMA Internal Medicine cho thấy những người đàn ông bổ sung vitamin C từ 1.000mg mỗi ngày trở lên sẽ có nguy cơ mắc sạn thận cao hơn. Đó có thể là do cơ thể có thể chuyển hóa vitamin C thành axit oxalate từ đó tạo ra oxalate gây ra sỏi thận.  

Không khó để tìm thấy các chất bổ sung có lượng vitamin C cực lớn, gấp hơn 10 lần lượng khuyến nghị hằng ngày, cụ thể là 75mg đối với phụ nữ và 90mg đối với nam giới. Việc uống vitamin C liều cao 1.000mg/ ngày chỉ được áp dụng theo chỉ định của bác sĩ trong các trường hợp điều trị một số bệnh lý cần chất chống oxy hóa. Do đó, nếu cần bổ sung vitamin C để tăng sức đề kháng, bồi bổ cơ thể, vẫn nên chọn bổ sung vitamin C từ nguồn thực phẩm hằng ngày. 

Tăng hàm lượng axit citric trong cơ thể

Theo nghiên cứu, khoảng 60% những người bị  sỏi thận có nồng độ axit citric thấp. Theo đó, citrate ngăn ngừa sự hình thành sạn thận thông qua hai cơ chế. Đầu tiên, nó liên kết với canxi trong nước tiểu, do đó làm giảm độ bão hòa của nước tiểu. Ngoài ra, nó còn liên kết với các tinh thể canxi oxalat và ngăn chặn sự phát triển của tinh thế.

Đối với những người bị sạn thận, lượng citrate trong nước tiểu thấp nên được khuyến khích tăng cường tiêu thụ các thực phẩm giàu axit citric, chẳng hạn như nước cốt chanh. Việc tiêu thụ khoảng 4 oz nước chanh mỗi ngày đã được chứng minh là đã làm tăng đáng kể nồng độ citrate trong nước tiểu mà không làm tăng nồng độ axalate. Ngoài nước chanh, bạn có thể thay thế bằng nước ép cam, nước ép dưa, cả hai đều là nguồn trái cây giàu citrate. 

Ăn nhiều trái cây và rau

Một chế độ ăn nhiều trái cây và rau quả có thể làm giảm lượng đường trong máu và huyết áp, giảm nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ, đồng thời ngăn ngừa một số loại ung thư. Nó cũng có thể giúp ngăn ngừa sự hình thành sạn thận bằng cách tăng citrate trong nước tiểu, một loại axit xuất hiện tự nhiên trong cơ thể giúp ngăn chặn các mảnh canxi dính vào nhau trong nước tiểu và hình thành sạn. Ăn đủ 5 phần trái cây và rau quả mỗi ngày cũng có thể giúp ngăn ngừa các cơn đau dữ dội do sạn thận gây ra.  

Saturex là loại dược trà có nhiều công dụng hữu ích như giảm ảnh hưởng stress oxy hoá, thanh lọc cơ thể, giảm cholesterol, trong đó có giúp ngăn ngừa sạn thận.

Thực tế không có một kế hoạch ăn kiêng duy nhất nào để ngăn ngừa sạn thận mà các chuyên gia đều đưa ra các khuyến nghị về chế độ ăn uống dựa trên từng loại sỏi và được cá nhân hóa cho từng người. Đặc biệt, đối với những người đang mắc phải bệnh lý này cần có cách phòng ngừa sỏi tái phát để ngăn chặn các cơn đau cũng như tránh các biến chứng có thể xảy ra.