Gốc tự do là những phân tử không ổn định, mang điện tích dương, có khả năng tấn công và phá hủy các tế bào khỏe mạnh trong cơ thể. Quá trình oxy hóa do gốc tự do gây ra chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng lão hóa da, nếp nhăn, nám da, đồng thời làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, xương khớp, ung thư, tiêu hóa, chuyển hóa,… Nếu không có biện pháp chống lão hóa hiệu quả và ngăn chặn sự tấn công của gốc tự do, con người sẽ nhanh chóng già đi, sức khỏe suy giảm và đối mặt với nhiều nguy cơ bệnh tật nguy hiểm.

Tổng quan về gốc tự do

Gốc tự do là những nguyên tử hay phân tử sở hữu một electron đơn lẻ ở lớp vỏ ngoài cùng, khiến chúng trở nên cực kỳ hoạt động và dễ dàng tác động lên các phân tử khác. Trong cơ thể, gốc tự do được hình thành một cách tự nhiên qua quá trình trao đổi chất, tuy nhiên, số lượng của chúng có thể tăng cao bất thường do tác động của môi trường ô nhiễm, chế độ ăn uống thiếu khoa học và lối sống căng thẳng. Sự gia tăng đột biến của gốc tự do vượt quá khả năng kiểm soát của hệ thống chống oxy hóa tự nhiên trong cơ thể dẫn đến hàng loạt hậu quả nghiêm trọng. Gốc tự do tấn công các tế bào, gây tổn thương DNA, protein và màng tế bào, là nguyên nhân chính dẫn đến lão hóa, ung thư và nhiều bệnh lý nguy hiểm khác.

Cách căn bệnh do gốc tự do gây ra

Gốc tự do – những phân tử không ổn định – là sản phẩm phụ của quá trình trao đổi chất, hoạt động thể chất, tác nhân môi trường,… Tuy đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch, nhưng khi dư thừa, gốc tự do sẽ trở thành mối nguy hiểm tiềm tàng. Loại phân tử này có thể là nguyên nhân chính gây ra hàng loạt rối loạn trong cơ thể, dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm như tim mạch, thần kinh trung ương, tiểu đường, tai biến, ung thư, lão hóa,… 

Bệnh ung thư

Gốc tự do, thủ phạm chính gây lão hóa, đóng vai trò quan trọng trong tiến trình phát triển bệnh ung thư. Chúng tấn công nhiều mục tiêu thiết yếu của tế bào như màng tế bào, protein, acid nucleic, gây tổn hại nghiêm trọng đến cấu trúc ADN. Những tổn thương này, điển hình là các điểm đột biến và đột biến nhiễm sắc thể, ảnh hưởng đến các gen liên quan đến ung thư, kích hoạt gen ung thư telomerase – protein bảo vệ đầu mút nhiễm sắc thể. Do vậy, nguy cơ mắc ung thư tăng cao theo độ tuổi. Tuy nhiên, may mắn thay, các chất chống oxy hóa có khả năng trung hòa gốc tự do nguy hiểm, bảo vệ ADN và giảm thiểu nguy cơ ung thư.

Các bệnh tim mạch

Một nghiên cứu y học lớn về bệnh tim mạch đã hé mở vai trò quan trọng của gốc tự do trong việc gây ra căn bệnh này. Nghiên cứu sử dụng 2 phương pháp tiếp cận cơ bản bao gồm:

• Phân tích dịch tễ học: Kết quả cho thấy, sự thiếu hụt các vitamin chống oxy hóa trong huyết thanh có liên quan mật thiết đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Thí nghiệm thực nghiệm: Các nhà khoa học đã chứng minh rằng gốc tự do oxy hóa có khả năng làm giảm khối lượng lipoprotein (LDL) – cholesterol “xấu”. LDL bị biến đổi này trở nên nhỏ gọn và dễ dàng kết hợp với đại thực bào (tế bào bạch cầu) hình thành mảng bám trên thành mạch. Lâu dần, mảng bám tích tụ dẫn đến xơ cứng và hẹp thành mạch, cản trở lưu thông máu, khiến tim thiếu oxy và dưỡng chất.

Vòng xoáy bệnh lý tiếp tục khi lưu thông máu kém khiến việc cung cấp và tiếp nhận các chất chống oxy hóa càng gặp khó khăn, dẫn đến tình trạng oxy hóa gia tăng, tổn thương tế bào và thiếu máu cục bộ. Cơ thể vốn được trang bị hệ thống chống oxy hóa để trung hòa gốc tự do, tuy nhiên, khi hệ thống này suy yếu do thiếu hụt dưỡng chất, nguy cơ mắc bệnh tim mạch sẽ tăng cao. 

Bệnh lý thần kinh trung ương

Quá trình oxy hóa diễn ra trong cơ thể có thể gây nguy hiểm cho não bộ, dẫn đến một số bệnh thoái hóa thần kinh trung ương. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng gốc tự do, sản phẩm phụ của quá trình oxy hóa, đóng vai trò quan trọng trong việc khởi phát các bệnh lý này. Cụ thể cơ chế tác hại của gốc tự do đối với hệ thần kinh trung ương như sau:

• Tăng tích tụ ion canxi: Gốc tự do kích hoạt enzyme poly ADP-ribose synthetase trong tế bào thần kinh, dẫn đến tăng lượng ion canxi nội bào. Ion canxi dư thừa gây tổn thương cấu trúc và chức năng của nơron.
• Phản ứng oxy hóa quá mức: Một số vùng não như globus pallidus và substantia nigra có hàm lượng sắt cao. Sắt dư thừa kết hợp với gốc tự do tạo ra các phản ứng oxy hóa mạnh mẽ, làm tổn thương tế bào thần kinh.

Do đó, nếu cơ thể không được cung cấp đủ chất chống oxy hóa mỗi ngày để trung hòa các gốc tự do, não bộ sẽ dễ mắc các bệnh về não, đặc biệt ở người lớn tuổi, các bệnh như đột quỵ, Alzheimer và Parkinson.

Bệnh tiểu đường 

Tiểu đường là căn bệnh nguy hiểm xuất phát từ sự rối loạn trong quá trình chuyển hóa các loại đường trong cơ thể. Biểu hiện chủ yếu của bệnh là lượng đường huyết cao, dẫn đến hàng loạt biến chứng nghiêm trọng như xơ vữa động mạch, tắc nghẽn mạch máu ngoại vi, loét tứ chi và nhiều bệnh lý khác. Đặc biệt, trong bệnh tiểu đường tuýp 2, quá trình oxy hóa đóng vai trò quan trọng trong việc làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh và gây ra nhiều biến chứng. Các chất oxy hóa ức chế quá trình chuyển hóa glucose theo con đường thủy phân, dẫn đến tăng lượng đường trong máu. Khi lượng đường huyết tăng cao quá mức, hiện tượng tự oxy hóa glucose và glycation protein sẽ xảy ra, khiến bệnh tiểu đường trở nên khó kiểm soát và nguy hiểm hơn.

Bệnh đục thuỷ tinh thể

Thủy tinh thể, bộ phận quan trọng giúp ta thu thập và hội tụ ánh sáng trên võng mạc, dần trở nên mờ đục theo thời gian do quá trình oxy hoá mà cụ thể là tác động tiêu cực của sản phẩm phụ gốc tự do. Đây chính là nguyên nhân chính dẫn đến căn bệnh đục thủy tinh thể, thường gặp ở người cao tuổi. Khi các phân tử thủy tinh thể bị tổn thương bởi các gốc tự do, chúng kết tủa và tạo thành các mảng đục trên bề mặt, che khuất tầm nhìn. Ánh sáng không thể đi qua dễ dàng, dẫn đến tình trạng nhìn mờ, chói mắt, nhạy cảm với ánh sáng, thậm chí mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.

Bệnh viêm đường tiêu hoá 

Trên thế giới, các bệnh viêm đường tiêu hóa như viêm ruột, viêm dạ dày và Crohn’s luôn là nỗi ám ảnh dai dẳng với tỷ lệ mắc cao và khả năng chữa trị dứt điểm còn hạn chế. Đáng chú ý, các nhà khoa học đã chỉ ra mối liên hệ mật thiết giữa căn bệnh này với tác hại của các gốc tự do – những tác nhân chính gây ra tình trạng oxy hóa nguy hiểm. Theo nghiên cứu chuyên sâu, gốc tự do chính là thủ phạm dẫn đến bệnh viêm đường tiêu hóa. Tuy nhiên, cơ chế gây bệnh cụ thể vẫn còn nhiều bí ẩn, đòi hỏi sự nỗ lực giải mã của giới khoa học. Một giả thuyết được đưa ra là các gốc tự do gián tiếp tấn công protein, dẫn đến một chuỗi phản ứng oxy hóa phức tạp. Cụ thể, trong bệnh viêm ruột, quá trình oxy hóa protein trong các tế bào màng nhầy ruột bị ảnh hưởng nặng nề. Hệ thống enzym bảo vệ lớp màng nhầy và cơ chế hấp thụ ion bị phá hủy, tạo điều kiện cho tác nhân gây hại tấn công hệ tiêu hóa. 

Lão hoá sớm

Gốc tự do – những phân tử phá hoại thầm lặng len lỏi vào cơ thể, tấn công các tế bào, khiến chúng hư hỏng nhanh chóng. Nạn nhân đầu tiên chính là collagen và elastin, hai thành phần thiết yếu duy trì sự đàn hồi của da. Khi bị tấn công, da mất đi độ săn chắc, nhăn nheo, cơ khớp trở nên cứng nhắc. Hơn thế nữa, gốc tự do còn là thủ phạm gây tích tụ lipofuscin dưới da, dẫn đến những đốm đồi mồi trên mặt và mu bàn tay, khiến chúng ta già đi trông thấy. Theo bác sĩ Denham Harman, gốc tự do đóng vai trò quan trọng trong quá trình lão hóa và là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự chết của tế bào.

>> Xem thêm: Ăn gì để chống lão hoá?

Cách bảo vệ sức khỏe khỏi ảnh hưởng xấu của gốc tự do

Cuộc sống hiện đại mang đến cho con người nhiều tiện nghi, vật chất đầy đủ, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều mối nguy hại cho sức khỏe. Một trong những mối nguy thầm lặng, ít được quan tâm nhưng lại có tác động to lớn đến sức khỏe chính là gốc tự do. Các chuyên gia y tế cảnh báo, con người ngày nay phải đối mặt với nhiều áp lực hơn, tiếp xúc nhiều hơn với các tác nhân gây hại từ môi trường, khiến cho gốc tự do sản sinh nhanh và nhiều hơn, dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh tật nguy hiểm. Do vậy, việc chủ động phòng ngừa và đối phó với bệnh tật do gốc tự do gây ra là vô cùng quan trọng và cần thiết.

• Hạn chế tác nhân làm tăng gốc tự do: Gốc tự do không chỉ xuất hiện trong quá trình chuyển hóa tế bào mà còn do các yếu tố bên ngoài như môi trường ô nhiễm, khói thuốc, hóa chất, nhiễm khuẩn, chế độ ăn uống thiếu khoa học… tác động. Do đó, việc hạn chế tối đa các tác nhân này và tăng cường hoạt chất chống gốc tự do đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe.
• Tăng cường hoạt chất chống gốc tự do: Có hai cách cơ bản để bổ sung chất chống gốc tự do cho cơ thể mỗi người:
  • Bổ sung qua chế độ ăn: Rau củ, trái cây như cam, chanh, cà rốt, cà chua, nghệ, gừng, tỏi… là nguồn cung cấp dồi dào vitamin, khoáng chất và các chất chống oxy hóa.
  • Kích thích cơ thể tự tổng hợp: Một số hoạt chất như BroccoRaphanin trong hạt bông cải xanh có khả năng kích thích cơ thể tự tổng hợp các chất chống oxy hóa nội sinh, hiệu quả hơn nhiều so với việc bổ sung từ bên ngoài.

Trà Saturex là một loại trà thảo mộc được biết đến với khả năng ngăn ngừa lão hóa nhờ các hợp chất chống oxy hóa có trong thành phần của nó. Các gốc tự do là những phân tử không ổn định có thể gây hại cho tế bào, góp phần vào quá trình lão hóa và các bệnh tật khác. Chất chống oxy hóa trong trà Saturex có thể giúp trung hòa các gốc tự do này, giảm thiểu sự hủy hoại tế bào và duy trì sức khỏe làn da cũng như cơ thể.

Ngoài khả năng chống oxy hóa, trà Saturex còn có thể mang lại nhiều lợi ích khác như:

• Hỗ trợ hệ miễn dịch: Các hợp chất trong trà có thể giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể.
• Cải thiện tiêu hóa: Trà thảo mộc thường có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa và giảm các vấn đề về đường ruột.
• Giảm căng thẳng: Uống trà thảo mộc có thể giúp thư giãn, giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng.

Để đạt hiệu quả tốt nhất, nên kết hợp uống trà Saturex với một chế độ ăn uống lành mạnh và lối sống tích cực.

Gốc tự do là những phân tử không ổn định, mang điện tích, có khả năng gây hại cho tế bào và cơ thể. Sự tích tụ quá nhiều gốc tự do có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm như ung thư, tim mạch, Alzheimer, Parkinson, đục thủy tinh thể,… Để hạn chế tác hại của gốc tự do, bạn cần có lối sống lành mạnh như chế độ ăn uống hợp lý, tập thể dục thường xuyên, hạn chế tiếp xúc với các chất gây hại, bổ sung chất chống oxy hóa… Ngoài ra, việc khám sức khỏe định kỳ hàng năm cũng rất quan trọng để phát hiện sớm những bệnh lý do gốc tự do gây ra và có biện pháp điều trị kịp thời.