Trà dược là gì? Công dụng & cách sử dụng trà dược hiệu quả
Cùng với trà thảo dược, trà dược cũng là một cái tên nhận được nhiều sự quan tâm trên thị trường dược phẩm cổ truyền đang phát triển như hiện nay. Vậy, trà dược là gì, được chế biến ra sao và nhằm mục đích gì?. Để hiểu hơn về trà dược, bài viết xin đưa ra một số thông tin về loại trà này, để độc giả nói chung và người bệnh nói riêng hiểu hơn về loại dược phẩm này.
Mục lục
Trà dược là gì?
Trà dược, hay còn gọi là trà thuốc trị bệnh, là chế phẩm có sự kết hợp giữa trà và các gia vị thuốc khác, nhằm mục đích giúp điều hòa chức năng của các tạng phủ trong cơ thể, tăng cường sức khỏe. Ngoài ra, trà dược còn chỉ một hoặc nhiều loại dược liệu hoặc thực phẩm được chế biến và sử dụng uống như trà hằng ngày, ngay cả khi trong đó không hề có một chút lá trà nào, cái này người ta gọi là dĩ dược đại trà (lấy thuốc thay trà).
Hay hiểu một cách đơn giản, trà thuốc là loại trà được chế biến từ các loại thảo dược và cây có tính dược liệu, được sử dụng để điều trị và phòng chữa một số bệnh tật. Theo đó, các loại trà thuốc thường được chế biến từ các thành phần tự nhiên như lá, hoa, rễ, vỏ vây và thậm chí là hạt. Các thành phần này có thể chứa các chất chống vi khuẩn, chống viêm, chống oxy hóa.
Như vậy, có thể hiểu trà dược là một dạng thuốc thang đặc biệt, được sử dụng dưới dạng nước hãm hoặc nước ngâm. Giờ đây, nhờ sự phát triển của công nghệ máy móc, các dung dịch trà thuốc đã trải qua quá trình pha chế thích hợp để bào chế ra trà dược hòa tan, bằng cách cho vào máy sấy phun sương để làm thành dạng bột trà khô để dễ dàng sử dụng và bảo quản.
Theo quan niệm của y học, công dụng chính của trà dược là công năng bồi bổ chính khí, nâng cao sức đề kháng của cơ thể. Tùy theo từng thể trạng bệnh lý mà sử dụng trà dược sao cho phù hợp. Trà thuốc được sử dụng cả trong y học cổ truyền lẫn y học hiện đại để cải thiện sức khỏe cũng như hỗ trợ điều trị một số vấn đề sức khỏe như cảm lạnh, tiêu chảy, đau bụng, mất ngủ, căng thẳng và nhiều bệnh khác.
Có mấy loại trà dược?
Tùy thuộc vào nguyên liệu lựa chọn, cách chế biến, cách sử dụng và công dụng mà trà dược cũng được chia thành nhiều loại khác nhau. Theo đó, nếu căn cứ theo thành phần, có thể chia làm 3 loại, đó là trà dược đơn hành (chỉ dùng độc trà), trà dược tương phối (lá trà phối hợp với các dược liệu khác) và dĩ dược đại trà (dùng thuốc thay trà).
Nếu xét theo cách chế thì chia làm hai loại, một là trà hỗn hợp là đem các thành phần tán thành bột khô rồi trộn đều với nhau, hai là trà đóng bánh là cũng tán các dược liệu thành bột khô, sau đó trộn với hồ hoặc một vị thuốc có khả năng kết dính để đóng thành bánh.
Tùy theo cách sử dụng trà dược mà ta có các loại như trà hãm, trà sắc, trà ngâm, trà hầm, trà hòa tan,vv… Cuối cùng, căn cứ vào công dụng của các bài trà dược mà có các loại phổ biến như trà giải cảm, trà thanh nhiệt lợi niệu, trà dưỡng sinh ích thọ, trà hạ khí tiêu thực, trà trừ đàm giảm béo, trà ích khí tăng lực, trà thanh can sáng mắt,…
Công dụng của trà dược
Phòng chống tiểu đường
Trong y học cổ truyền phương Đông, tiểu đường từ lâu đã được biết đến với cái tên là chứng Tiêu khát. Đối với chứng bệnh này, các phương thức trị liệu cũng khá là phong phú, trong đó sử dụng trà dược được xem là một phương pháp khá độc đáo. Theo đó, một số dược liệu sẽ được chế biến sau đó được sử dụng dưới dạng hãm uống như trà.
Rất khó để liệt kê ra hết các loại trà dược có công dụng phòng chống tiểu đường, tuy nhiên có không ít các nguyên liệu trong đó rất quen thuộc đối với chúng ta. Chẳng hạn như nhân sâm, sa sâm, mạch môn, vỏ dưa hấu, vỏ bí đao, thiên hoa phấn, mướp đắng, hồng hoa,vv… Sự kết hợp của các loại dược phẩm này mang đến rất nhiều các công dụng phải kể đến như ích khí sinh tân, hết khát, hạ đường huyết, thanh nhiệt lương huyết.
Giải nhiệt, mát gan lợi mật
Một trong những công dụng của trà dược đó chính là giải nhiệt, mát gan lợi mật. Trong y học cổ truyền, nhiệt là một yếu tố gây bệnh thường gặp, tính chất nóng bức của nó dễ gây ra hao tổn tân dịch và hình thể. Nhiệt xuất phát từ bên ngoài, xâm nhập vào bên trong cơ thể để hóa sinh, nhất là nhân tố thử và thấp thường gặp vào mùa hè. Một số bệnh mà nhiệt gây ra có thể kể đến như mụn nhọt, lở loét (nhiệt tích ở da), đau họng, viêm phổi, viêm khí phế quản (nhiệt tích ở đường hô hấp),vv…
Theo kinh nghiệm dân gian, có rất nhiều loại thảo dược được lựa chọn làm trà dược để làm thức uống bổ dưỡng cho mùa hè, chẳng hạn như nước trà xanh, nhân trần, chó đẻ, chè văng, rau ngô, nước khổ qua, nước đậu đen sao cháy,vv… Đối với những loại thảo dược này, tùy thuộc vào từng bệnh lý mà có thể dùng độc vị hoặc kết hợp nhiều vị với nhau. Trong đó, bài thuốc kết hợp giữa cây chó đẻ cùng với rễ nhàu được cho là rất tốt cho việc thanh nhiệt, giải nhiệt, rất tốt cho thần kinh và gan mật.
Nâng cao sức đề kháng
Bồi bổ chính khí, nâng cao sức đề kháng của cơ thể cũng là một trong những lợi ích của trà dược được biết đến từ rất lâu. Tuy theo khí huyết âm dương, tạng phủ hư yếu ít nhiều mà bù đắp cho phù hợp. Trong hàng chục thể kỷ qua, rất nhiều các loại thảo dược và gia vị đã được dân gian ta sử dụng để giúp tăng sức đề kháng, chẳng hạn như gừng, nghệ, bạc hà, quế,vv..
Một số công dụng khác
Có thể nói, công dụng của trà dược chủ yếu đến từ hai phương diện, đó là công dụng của lá trà và công dụng của các dược liệu khác. Đối với trà, không chỉ y học cổ truyền mà y học hiện đại cũng rất đề cao lợi ích của nó đối với sức khỏe. Rất nhiều công dụng của trà được đề cập đến như lợi niệu giải độc, giải nhiệt chống khát, giảm mỡ máu, kích thích tiêu hóa, cải thiện trí nhớ, chống viêm loét đường tiêu hóa, chống mệt mỏi, giảm đường máu,vv..
Còn về công dụng của các loại dược liệu, đó là tùy theo sự lựa chọn, bào chế, cách sử dụng, liều dùng các vị thuốc khác nhau mà công dụng tạo ra cũng khác nhau. Tuy nhiên, theo quan niệm của y học cổ truyền, công dụng của chúng cũng không nằm ngoài hai phương diện, đó là trà bổ và trà bệnh. Nếu như trà bổ hướng đến việc tăng sức đề kháng, bồi bổ khí huyết thì trà bệnh lại sở hữu công năng là loại bỏ các yếu tố gây bệnh, điều hòa chức năng của lục phủ ngũ tạng, xử lý các rối loạn bệnh nhằm phục hồi chức năng sinh lý của các tổ chức, cơ quan trong cơ thể.
Cách sử dụng trà dược hiệu quả
Tuy là dược phẩm đem đến vô vàn công dụng, vừa nâng cao sức khỏe, vừa trị bệnh hiệu quả, song để trà dược được phát huy hiệu quả tối đa nhất, cần biết tuân thủ các nguyên tắc khi sử dụng.
Các loại thảo dược khi kết hợp với trà, chỉ nên dùng lượng nhỏ bởi nó chỉ nhằm mục đích bổ trợ thêm cho việc chữa bệnh. Tùy theo từng trường hợp cụ thể, thảo dược cần được gia giảm theo tỷ lệ phù hợp, nhưng lượng thêm cần không quá 2-3 lần. Đối với trẻ nhỏ, khi dùng cần giảm lượng dược thảo 2-3 lần.
Mặc dù trà dược được xem là loại dược phẩm có khả năng chữa bệnh thần thánh, đem đến nhiều hiệu quả khác nhau trong phòng và chữa trị nhiều bệnh. Tuy nhiên, đối với các chứng bệnh nguy cấp, không nên cố chấp mà cần phải tuân theo sự chỉ điều trị của bác sĩ.
Bị chứng bệnh nào thì phải dùng chuyên loại trà ấy để phòng chữa bệnh. Nếu bị các bệnh khác nhau, có thể uống các loại trà khác nhau. Tuy nhiên, vì trà dược vừa là đồ uống, vừa là thuốc nên cần phải chú ý kết hợp sao cho hợp lý, tùy theo giai đoạn và tính chất của bệnh.
Uống trà dược cần phải tuân thủ nguyên tắc điều độ, không thái quá, không bất cập. Phải xem xét tỉ mỉ, tùy theo các yếu tố như bệnh tật, tuổi tác, thể chất, môi trường, thời gian mà quyết định lựa chọn, bào chế và sử dụng sao cho phù hợp.
Y học cổ truyền cùng y học từ nhiều góc độ đã phân tích ra những công dụng thần kỳ của trà dược trong việc phòng, chữa bệnh, bảo vệ sức khỏe cũng như chống lão hóa và kéo dài tuổi thọ. Tuy nhiên, cần đọc kỹ, hiểu rõ và vận dụng được những kiến thức cơ bản trước khi chọn và pha chế trà để uống.