Lão hóa vốn là quá trình suy giảm chức năng cơ thể theo năm tháng, là điều không thể tránh khỏi. Tuy vậy, tốc độ lão hóa của mỗi người lại có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, khiến họ già đi nhanh hơn hoặc chậm hơn so với tuổi tác thực tế. Việc thấu hiểu những nguyên nhân dẫn đến lão hóa chính là chìa khóa để trì hoãn và kiểm soát hiệu quả quá trình này, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và tuổi thọ cho mỗi cá nhân.

>> Xem thêm: Top 9+ loại trà thảo mộc chống lão hóa

Lão hoá là gì?

Lão hóa là một quá trình sinh học phức tạp, không chỉ đơn thuần là sự gia tăng tuổi tác. Đây là kết quả của sự tích tụ tổn thương ở cấp độ tế bào và phân tử theo thời gian, dẫn đến sự suy giảm dần dần chức năng thể chất và tinh thần, cùng với nguy cơ mắc bệnh và tử vong cao hơn. Tuy nhiên, tốc độ và mức độ lão hóa ở mỗi cá nhân lại khác nhau đáng kể, không phụ thuộc hoàn toàn vào độ tuổi. Một số người ở tuổi 70 vẫn minh mẫn và khỏe mạnh, trong khi những người khác ở độ tuổi tương đồng lại cần sự hỗ trợ đáng kể trong cuộc sống. Bên cạnh những thay đổi sinh học, lão hóa còn gắn liền với những biến đổi quan trọng trong cuộc sống như nghỉ hưu, thay đổi nơi ở và đối mặt với sự mất mát người thân.

Triệu chứng của lão hoá

Mỗi người đều lão hóa theo tốc độ và mức độ khác nhau, nhưng nhìn chung đều trải qua những tác động chung của quá trình này. Dưới đây là một số dấu hiệu và triệu chứng thường gặp của lão hóa:

• Dễ mắc bệnh nhiễm trùng hơn.
• Nguy cơ cao bị say nắng hoặc hạ thân nhiệt.
• Chiều cao giảm nhẹ do xương cột sống mỏng đi và mất một phần chiều cao.
• Xương dễ gãy hơn.
• Khớp thay đổi, từ tình trạng cứng nhẹ đến viêm khớp nặng.
• Tư thế gù lưng.
• Vận động chậm chạp và hạn chế.
• Giảm năng lượng tổng thể.
• Táo bón.
• Mất kiểm soát tiểu tiện.
• Suy nghĩ, trí nhớ và khả năng tư duy chậm lại nhẹ (tuy nhiên, tình trạng lú lẫn, mất trí nhớ và suy giảm trí nhớ nghiêm trọng không phải là một phần bình thường của lão hóa).
• Giảm phản xạ và phối hợp, khó giữ thăng bằng.
• Giảm thị lực.
• Mất thị lực ngoại vi.
• Da nhăn nheo và chảy xệ.
• Tóc bạc hoặc hoa râm.
• Giảm cân, thường gặp ở nam giới sau 55 tuổi và nữ giới sau 65 tuổi, một phần do mất mô cơ.

Các nguyên nhân gây lão hoá

Lão hoá là một quá trình tự nhiên không ai có thể tránh khỏi, tuy nhiên tốc độ lão hoá có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Hiểu rõ các nguyên nhân gây lão hoá sẽ giúp mỗi người có những biện pháp phòng ngừa và chăm sóc sức khỏe hiệu quả hơn. Dưới đây là một số nguyên nhân chính gây lão hoá mà bạn có thể tham khảo:

Tác động của stress oxy hóa

Các nhà khoa học tin rằng nồng độ RONS tăng cao đóng vai trò then chốt trong quá trình này. Khi nồng độ RONS vượt quá tầm kiểm soát, chúng sẽ kích hoạt một loạt các phản ứng dẫn đến lão hóa tế bào – một cơ chế sinh lý nhằm ngăn chặn sự phân chia tế bào khi có tổn thương xảy ra trong quá trình sao chép DNA. Tế bào già hóa sẽ mang đặc trưng kiểu hình liên quan đến lão hóa không hồi phục (SASP). Kiểu hình này bao gồm tiết các yếu tố hòa tan (interleukin, chemokine và yếu tố tăng trưởng), enzyme phân hủy (metalloproteinase ma trận – MMPs) và các thành phần protein/ma trận ngoại bào (ECM) không hòa tan.

Khi này, RONS sẽ tác động lên các thành phần của SASP theo nhiều cách, thúc đẩy quá trình lão hóa tế bào:

• Kiểm soát chức năng mTOR: RONS ảnh hưởng đến hoạt động của phức hợp mTOR, đóng vai trò quan trọng trong điều hòa sự tăng trưởng và lão hóa tế bào.
• Gây viêm mãn tính: RONS kích thích sản xuất IL-1α, dẫn đến tình trạng viêm mãn tính, thúc đẩy hoạt động của NFκB và các quá trình liên quan đến ung thư và thoái hóa mô.
• Khuyến khích thoái hóa mô: RONS kích thích biểu hiện MMPs, enzyme liên quan đến thoái hóa mô trong các bệnh mãn tính theo tuổi tác như ung thư, Alzheimer, xơ vữa động mạch, viêm xương khớp và khí thũng phổi.
• Yếu hóa hệ thống bảo vệ: RONS ức chế hoạt động của protein FOXO, vốn đóng vai trò bảo vệ tế bào chống stress oxy hóa.
• Gây tổn thương tim: RONS làm giảm hoạt động của sarco/endoplasmic reticulum Ca2+-ATPase, dẫn đến lão hóa tim.
• Tăng nguy cơ ung thư: RONS ức chế hoạt động của sirtuin, protein có khả năng ức chế sự phát triển khối u.
• Thúc đẩy lão hóa tế bào: RONS điều hòa các con đường p16INK4a/pRB và p53/p21, dẫn đến hiện tượng lão hóa tế bào.

Như vậy, stress oxy hóa do RONS gây ra đóng vai trò quan trọng trong quá trình lão hóa, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của chức năng tế bào. Hiểu rõ cơ chế này có thể mở ra những hướng nghiên cứu mới cho việc phát triển các phương pháp chống lão hóa và điều trị các bệnh liên quan đến tuổi tác.

Do tổn thương tích lũy

Từ lâu, các nhà khoa học đã đưa ra giả thuyết về “tổn thương tích lũy” để lý giải cho hiện tượng lão hóa. Theo đó, cơ thể con người giống như một cỗ máy, theo thời gian sẽ dần lão hóa do tích tụ những tổn thương nhỏ. Cụ thể, khi chúng ta già đi, số lượng đột biến điểm trong DNA tăng lên, dẫn đến giảm hiệu quả hoạt động của các enzyme do gen quy định. Hệ quả là, tế bào sẽ sản xuất ra nhiều protein bị lỗi, ảnh hưởng đến chức năng của chúng. Bên cạnh đó, đột biến còn có thể xảy ra ở các enzyme tổng hợp DNA, khiến tỷ lệ đột biến gia tăng đáng kể. Murray và Holliday (1981) đã phát hiện sự tồn tại của các DNA polymerase lỗi trong các tế bào già, củng cố thêm cho giả thuyết này.

Hư hại DNA ti thể

DNA ti thể, vật liệu di truyền thiết yếu cho hoạt động sản sinh năng lượng của tế bào, lại sở hữu tỷ lệ đột biến cao gấp 10-20 lần so với DNA nhân tế bào. Những biến đổi này tiềm ẩn những hậu quả nghiêm trọng, bao gồm:

• Giảm thiểu sản xuất năng lượng: Khi DNA ti thể bị tổn thương, khả năng sản xuất ATP (năng lượng cho tế bào) bị suy giảm, dẫn đến suy giảm chức năng tế bào và toàn bộ cơ thể.
• Tăng sinh gốc tự do: Các đột biến ti thể có thể gây rối loạn chuỗi vận chuyển điện tử, dẫn đến sản xuất quá mức các gốc tự do ROS. ROS gây hại cho DNA, protein và màng tế bào, thúc đẩy quá trình lão hóa và các bệnh mãn tính.
• Chết tế bào theo chương trình: ROS do đột biến ti thể sản sinh có thể kích hoạt apoptosis – quá trình tự hủy của tế bào, góp phần vào suy giảm chức năng mô và cơ quan theo thời gian.

Như vậy, hư hại DNA ti thể là một mối đe dọa tiềm ẩn cho sức khỏe con người, góp phần vào quá trình lão hóa và gây ra nhiều bệnh mãn tính. Việc nghiên cứu và tìm kiếm giải pháp bảo vệ DNA ti thể là hướng đi quan trọng để duy trì sức khỏe và nâng cao tuổi thọ.

Ảnh hưởng của gen di truyền

Sự lão hóa là một quá trình phức tạp bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm cả di truyền. Các nhà khoa học đã phát hiện ra một số hội chứng di truyền ở người và động vật, trong đó các đột biến gen khiến cho sinh vật lão hóa nhanh chóng và có tuổi thọ ngắn hơn bình thường. Một ví dụ điển hình là hội chứng progeria Hutchinson-Gilford, do đột biến gen trội gây ra. Những đứa trẻ mắc hội chứng này có các triệu chứng lão hóa sớm như da nhăn nheo, rụng tóc, sưng tấy khớp và suy tim. Hầu hết chúng chỉ sống đến 12 tuổi.

Làm cách nào để hạn chế quá trình lão hoá?

Lão hóa là quy luật tự nhiên, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể chủ động tăng cường sức khỏe và giảm thiểu tác động của môi trường lên quá trình này. Dưới đây là những cách thức đơn giản mà hiệu quả bạn có thể cân nhắc thực hiện:

• Dứt khoát nói không với thuốc lá: Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, loãng xương, đột quỵ và nhiều loại ung thư khác. Nó thậm chí còn ảnh hưởng đến trí nhớ. Do đó, bạn nên tránh xa hoặc nhanh chóng bỏ thuốc lá để phục hồi một phần hoặc thậm chí toàn bộ những tổn thương do chúng gây ra.
• Vận động thể chất và trí não mỗi ngày: Hoạt động thể chất mang lại lợi ích cho cả cơ thể và tinh thần. Tập thể dục (kể cả những hoạt động thường ngày như làm vườn hay dọn dẹp nhà cửa) giúp xương và tim mạch khỏe mạnh, đồng thời kiểm soát cân nặng. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những người năng động thường xuyên có nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ thấp hơn và minh mẫn hơn.
• Chọn chế độ ăn lành mạnh: Bạn nên bổ sung ngũ cốc nguyên cám, rau xanh và trái cây vào thực đơn hàng ngày. Thêm vào đó, mỗi người cũng cần nạp thêm vào cơ thể những chất chống oxy cần thiết, từ đó giúp hạn chế stress oxy hoá – một trong những nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng lão hoá. Nhìn chung, một chế độ ăn uống cân bằng sẽ giúp bạn phòng ngừa được nhiều bệnh tật, bao gồm các bệnh nguy hiểm như tim mạch, ung thư và đột quỵ.
• Duy trì cân nặng và vóc dáng khỏe mạnh: Theo tuổi tác, quá trình trao đổi chất chậm lại, khiến việc đốt cháy calo trở nên khó khăn hơn dễ dẫn đến tình trạng béo phì. Khi này, bạn sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh tim, tiểu đường, đột quỵ và một số loại ung thư. Ngoài ra, việc tích mỡ thừa quanh bụng còn nguy hiểm hơn so với mỡ tích tụ ở hông.

Trà Saturex là sản phẩm đặc biệt giúp chống lão hóa, được chiết xuất từ thảo dược thiên nhiên với công thức tối ưu. Trà Saturex không chỉ giúp làm chậm quá trình lão hóa mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Với thành phần giàu chất chống oxy hóa, trà giúp bảo vệ các tế bào khỏi tác động của gốc tự do, duy trì sự tươi trẻ và khỏe mạnh cho làn da. Hương vị thơm ngon, dễ uống của Trà Saturex mang lại trải nghiệm thư giãn và sảng khoái. Hãy để Trà Saturex trở thành một phần quan trọng trong hành trình chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp của bạn.

Lão hóa được biết tới là một quá trình tự nhiên không ai có thể tránh khỏi, nhưng mỗi người có thể làm chậm quá trình này bằng cách thay đổi lối sống và thói quen sinh hoạt. Việc duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời và tránh hút thuốc lá có thể giúp bạn trông và cảm thấy trẻ trung hơn trong nhiều năm tới. Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn về các phương pháp chống lão hóa phù hợp với bản thân.