Các loại thảo dược quý xuất xứ từ Iran sở hữu nhiều thành phần hóa thực vật có hoạt tính sinh học cao, đặc biệt là các hợp chất chống oxy hóa mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tim mạch.

Từ thời xa xưa, các loài thực vật luôn là một trong những nguồn tài nguyên đầu tiên và sẵn có nhất được dùng để điều trị nhiều loại bệnh tật. Các loài cây được dùng làm thuốc, hay còn gọi là thảo dược, sở hữu các hoạt tính sinh học nhờ vào sự hiện diện của rất nhiều hợp chất phức tạp trong thành phần hóa thực vật của chúng. Việc sử dụng các loại thảo dược truyền thống hiện vẫn được nghiên cứu rất nhiều trong ngành công nghiệp dược phẩm để ứng dụng tạo ra những sản phẩm tốt cho sức khỏe, phòng ngừa một số bệnh lý chẳng hạn như hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

Nền y học cổ truyền Ba Tư và các loại thảo dược quý

Iran là một quốc gia có truyền thống sử dụng các cây thuốc tạo nên nền y học cổ truyền của người Ba Tư từ xưa đến nay. Đất nước Iran có diện tích 1,64 triệu km² nằm ở Trung Đông, trong đó 33% diện tích là đất canh tác và trải qua 11 kiểu khí hậu. Khoảng 7.500 – 8.000 loài thực vật đã được ghi nhận ở Iran. Do đó, người Ba Tư cổ xưa khi sinh sống trên một vùng lãnh thổ rộng lớn với nhiều sự biến đổi về khí hậu và thảm thực vật đã sớm quen thuộc với việc sử dụng nhiều loại thảo dược.

Nền y học cổ truyền Ba Tư (Iran) cung cấp rất nhiều thông tin để làm cơ sở biện luận cho các nghiên cứu mới về việc sử dụng thực vật và chiết xuất từ thực vật trong điều trị bệnh. Nó bao gồm tổng thể kiến thức được lưu truyền qua nhiều thế hệ và việc thực hành dựa trên quan sát cũng như kinh nghiệm sử dụng thực tế từ thời xa xưa đến ngày nay trong quá trình chẩn đoán, phòng ngừa và loại trừ bệnh tật tại Iran. Từ đó mở ra các công trình nghiên cứu mới sâu hơn về hiệu quả của các loại thảo dược có hoạt tính sinh học cao.

Theo tổng hợp từ các báo cáo, nghiên cứu khoa học, các loại thảo dược được sử dụng phổ biến ở Iran để làm thuốc chủ yếu thuộc các chi Satureja, Zizipora, Stachys, Scrophularia, Thymbra, Tanacetum, Ocimum, Crocus… Tại Việt Nam, hai loại thảo dược có xuất xứ từ Iran được biết đến và sử dụng nhiều nhất là saffron (Crocus sativus L.) và Satureja khuzestinica Jamzad. Cả hai đều có tác dụng giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch rất tốt, giảm thiểu rủi ro mắc phải một số bệnh lý tim mạch mạn tính.

Tác dụng của các loại thảo dược Iran lên sức khỏe tim mạch

Bệnh tim mạch được dùng để mô tả chung cho một nhóm các rối loạn về tim và mạch máu. Các bệnh tim mạch chính là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong trên toàn thế giới. Tuy vậy, hầu hết các bệnh này có thể phòng ngừa bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ, tăng cường sức khỏe tim mạch.

Các yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch

Yếu tố nguy cơ bệnh tim mạch có thể phân thành hai nhóm lớn:

• Yếu tố môi trường: đáng chú ý nhất là ô nhiễm không khí.
• Yếu tố hành vi: liên quan đến chế độ ăn uống không lành mạnh, ít vận động, sử dụng thuốc lá và lạm dụng rượu bia. 

Và các yếu tố hành vi có thể gây ra những biểu hiện như tăng huyết áp, tăng đường huyết, tăng lipid máu, thừa cân và béo phì. Những “nguy cơ trung gian” này làm tăng nguy cơ bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ, suy tim và các biến chứng tim mạch khác. Điều đáng mừng là bạn có thể thay đổi các yếu tố hành vi. Việc ngừng hút thuốc, thay đổi chế độ ăn lành mạnh (giảm muối, ăn nhiều rau củ, trái cây), hoạt động thể chất thường xuyên và hạn chế uống rượu, bia đã được chứng minh là giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Ngoài ra, tình trạng stress oxy hóa được biết là có liên quan đến nhiều bệnh mạn tính như thoái hóa thần kinh, các bệnh liên quan đến viêm, ung thư và bệnh tim mạch. Do đó, việc bổ sung các thực phẩm giàu chất chống oxy hóa giúp tăng khả năng chống oxy hóa trong huyết thanh và giảm stress oxy hóa cho thấy tác dụng bảo vệ tim mạch hiệu quả. Các loại cây thảo dược từ Iran cũng là một trong những nguồn cung cấp các chất chống oxy hóa dồi dào.

Các loại thảo dược từ Iran hỗ trợ sức khỏe tim mạch như thế nào?

Cả hai loại thảo dược Iran thường dùng ở Việt Nam là saffron và Satureja khuziatanica đều chứa rất nhiều chất chống oxy hóa và có khả năng hỗ trợ sức khỏe, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Saffron

Saffron hay nhụy hoa nghệ tây (tên khoa học là Crocus sativus L.) trước đây thường được sấy khô và sử dụng trong ẩm thực như một loại gia vị, chất tạo màu. Saffron có nguồn gốc từ Iran được mệnh danh là loại gia vị đắt nhất thế giới tính theo trọng lượng trong nhiều thập kỷ. Sau này, saffron còn được nghiên cứu để ứng dụng trong y học.

Các chất chống oxy hóa có trong trà saffron giúp làm giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Trong đó, nhóm chất flavonoid, đặc biệt là lycopene tăng cường khả năng bảo vệ. Các nghiên cứu về tác dụng của saffron trên các bệnh lý tim mạch cho thấy:

• Giảm hàm lượng cholesterol trong máu và xơ vữa động mạch, giảm nguy cơ bị nhồi máu cơ tim
• Tăng khả năng kháng khuẩn và kháng virus trong cơ thể
• Giảm mỡ máu
• Tăng cường hệ tuần hoàn

Saffron còn chứa các thành phần khoáng chất như thiamin và riboflavin (các vitamin nhóm B) giúp thúc đẩy sức khỏe tim và ngăn ngừa các vấn đề khác liên quan đến tim mạch.

Satureja khuzestanica

Thảo dược Satureja khuzestanica cũng là một cây thuốc phổ biến ở Iran và được sử dụng ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam, thường thấy dưới dạng sản phẩm dược trà. Tinh dầu Satureja khuzestanica cho thấy hoạt tính chống oxy hóa tuyệt vời nhờ vào các monoterpene oxy hóa, đặc biệt là carvacrol và thymol.

Thực tế, thành phần hóa thực vật tự nhiên có khả năng chống oxy hóa tốt hơn và ít tác dụng phụ so với những chất chống oxy hóa tổng hợp được bổ sung riêng lẻ. Do đó, các loại cây thảo dược có hàm lượng hợp chất chống oxy hóa tự nhiên cao như Satureja khuzestanica được xem xét để ứng dụng hỗ trợ sức khỏe, điều trị các bệnh liên quan đến stress oxy hóa như bệnh tim mạch vành, đái tháo đường…

Các nghiên cứu nhận thấy tác dụng của thảo dược Satureja khuzestanica trong một số bệnh lý tim mạch như sau:

• Viêm kéo dài: xảy ra khi các gốc tự do tấn công tế bào, protein và ADN, sau đó các chất gây viêm được tạo ra làm tổn thương đến các cơ quan, mạch máu. Chiết xuất từ S. khuzestanica cho thấy hoạt tính chống viêm tương tự như indomethacin (thuốc NSAID) và có khả năng trung hòa gốc tự do.
• Xơ vữa mạch máu: Thảo dược này giúp ngăn cản gốc tự do ảnh hưởng đến enzyme có tác dụng trên lipid như lipase, tăng cường chuyển hóa và giảm nồng độ cholesterol LDL có hại, giảm nguy cơ tích tụ hình thành mảng xơ vữa.
• Tăng huyết áp: Carvacrol hoạt động như một chất đối kháng kênh canxi và mang lại tác dụng giãn mạch, hạ huyết áp.
• Thiếu máu cơ tim: Tác dụng giảm huyết áp, giảm hình thành xơ vữa động mạch của S. khuzestanica giúp phòng ngừa thiếu máu cơ tim và suy tim.
• Đột quỵ: Sử dụng trà thảo dược S. khuzestanica giúp giảm bớt các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ như xơ vữa động mạch, hình thành cục máu đông, tăng huyết áp…

Tóm lại, việc bổ sung các chất chống oxy hóa từ thực phẩm, chế độ ăn uống là một trong những cách giúp hỗ trợ sức khỏe tim mạch hiệu quả, giảm nguy cơ mắc phải các bệnh lý hoặc biến chứng tim mạch. Trong đó, một nguồn cung cấp chất chống oxy hóa dồi dào mà nhiều người có thể bỏ lỡ chính là các loại thảo dược quý từ Iran.

Nguồn tham khảo

1. Some Medicinal Plants Cultivated in Iran https://www.japsonline.com/admin/php/uploads/358_pdf.pdf Ngày truy cập 4/9/2024
2. Iranian Medicinal Plants: From Ethnomedicine to Actual Studies https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7143749/ Ngày truy cập 4/9/2024
3. Cardiovascular diseases (CVDs) https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)?gad_source=1&gclid=CjwKCAjwxNW2BhAkEiwA24Cm9ExEqtyhC0hganwmIeMYVYjAsoY3-pjMCMPaLi0Hk-KoMLWLHB166xoCe1EQAvD_BwE Ngày truy cập 4/9/2024
4. Antioxidants and Cardiovascular Risk Factors https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5456308/ Ngày truy cập 4/9/2024
5. Cardiovascular Effects of Saffron: An Evidence-Based Review https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3466873/ Ngày truy cập 4/9/2024
6. A pharmacological and phytochemical overview on Satureja https://www.tandfonline.com/doi/full/10.3109/13880209.2015.1043560#d1e231 Ngày truy cập 4/9/2024
7. Summer Savory: From the Selection of Traditional Applications to the Novel Effect in Relief, Prevention, and Treatment of a Number of Serious Illnesses such as Diabetes, Cardiovascular Disease, Alzheimer’s Disease, and Cancer https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4142450/ Ngày truy cập 4/9/2024
8. Antioxidant properties and inhibitory effects of Satureja khozestanica essential oil on LDL oxidation induced-CuSO4 in vitro https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3609387/ Ngày truy cập 4/9/2024
9. A Review of the Benefits of Satureja Species on Metabolic Syndrome and Their Possible Mechanisms of Action https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2156587214564188 Ngày truy cập 4/9/2024
10. Therapeutic application of carvacrol: A comprehensive review https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9632228/ Ngày truy cập 4/9/2024